Sözlük

 

 

Yuvaca Kürtçe Anlam
aba genellikle çobanların soğuktan korunmak için palto yerine sırtlarına aldıkları kaba kumaştan giysi
aboğ eyvah
acer yeni
ağız fırı ineğin doğumdan sonraki ilk sütü
âğlemek durdurmak, meşgul etmek
âğre kağnıda mazının önüne ve arkasına gelerek onu döndüren ağaç parçası
ağşırtmax ima etmek, dolaylı olarak söylemek, kasdetmek
alaf alaf yem
alayı hepsi, tamamı
alıç bir tür yaban meyvesi
amel ishal
anadut deste halindeki ekini arabaya vemek üzere kullanılan çatal gereç
annaç karşı taraf, yamaç
arısdax tavan
aşgarsız inat, söz dinlemeyen kişi
aşşağı yeli güneyden esen rüzgar
aşxana (aşgana) mutfak
axbın yığın halinde sığır dışkısı
ayax yolu tuvalet
azzıx azıx azık
bala kızlarıın oyuncak bebek yapmakta kullandıkları kumaş parçaları
barata barata, berete gövde, vücut, büyüklük, leş
barxana eşya, varı yoğu
basırmak üzerini örtmek
bayaxta demin, biraz önce
ber koyunların sağılmak üzere girdikleri etrafı çevrili mekan, avlu
berci beriwan süt sağan kadın
beyxut düşmek beyxut yorulup halsiz düşmek
bezez gaz lambasının camı
bıxın vücudun bel kısmı (Belim bıxınım gırıldı!)
bicik dana
bider tarlaya ekilecek tohum
bij, bijgiç kilim dokumada ipleri sıkıştırmak için kullanılan metalden çatal
bir yol (biyol) bir kere, bir seferinde
bocu köpek yavrusu, enik
bocut içine su konan ağaç fıçı
boğanax sağanak yağmur
boğazsax boğazına düşkün
bôğon bugün
boncuxlamax 1. öküzün yük ağır gelince boyunduruktan kurtulup kaçması 2. iş ağır gelince bırakıp kaçmak
boranı yoğurt, bulgur ve yeşillik katılarak yapılan bir yemek çeşiti
boyraz kuzeyden esen rüzgar, poyraz
bozoğ sarışın erkek
böyrek 1. börek 2. böbrek
buğassax çiftleşmeye hazır inek
bûğelek hayvanları ısırarak kaçmalarına neden olan bir tür sinek
buymak iyice üşümek
büzzük küfür olarak vagina
cağ 1. örgü şişi 2. kağnının bir parçası 3. banyo yapılan yer
cağada boca etme şekli-cağada devirmek: boca etmek
carı hızlı, çabuk, hareketli
cazı cadı
cecim cacım savrularak samandan ayrılmış tahıl taneleri
celfin celfın piliç
cemek mesezin arkasına takılan ve karasabanın çamurunu temizlemekte kullanılan metal
cerek uzun ince ağaç, daha çok kağnılarda kullanılır
cıbıl çıplak
cıdırlanmax kızarak söylenmek
cıfıt pis, rezil
cığızımak bir zorlukla karşılaşınca amacından vazgeçmak
cılgısız ciddiyetsiz, işi dalgaya alan bkz. fadısız
cılx civciv oluşmamış bozuk yumurta
cıncıx parlayan cam eşya . cıncıx boncux
cırcır fermuar
cırındırıx
cırıt cirit, uzun sopa ve bu sopalarla oynanan oyun
cıscıbıl çısçıplak
cibelmek yaramazlık yapmak
cip çok
cöhür ziyaretlerden alınarak, uğur getireceğine inanıldığı için yenen toprak
culux culux hindi
cücük civciv
cüher türbelerden, tekkelerden şifa vereceği düşünülerek alınan toprak
cünüt tarlalarda batak olduğu için ekilemeyen yer
çalcı sürekli dolaşıp duran
çağşımax gevşemek
çalalanmış az kullanılmış, biraz eskitilmiş
çalxama ayran
çapıt eski bez parçası
çarıx kalın deriden tabanı yine deri iplerle bağlanan ayakkabı, çarık
çarmıx cezalandırmak için insanların üzerine bağlandığı haç şeklinde aygıt
çarpı badana yerine kullanılan beyaz toprak
çarxıt bozuk, sakat
çaxıldax genellikle koyunlarda, dışkının arka kısımda yünlere yapışarak oluşturduğu küçük yuvarlaklar
çebiş dişi keçi
çec tığ savrulduktan sonra arta kalan tahıl yığını
çedene kendir tohumu
çer hayvanlara söylenen bir küfür sözü
çılxa sade, yalnızca
çıra camsız gaz lambası
çırpı özellikle soba tutuşturmak için ağaç dallarının küçük küçük kesilmiş hali
çilesiz çılgın
çimmek yıkanmak, banyo yapmak
çir kurutulmuş kayısı
çirpi ağaç dallarının yakmak üzere küçük kesilmiş hali
çirtik çırtik baş parmak ile orta parmağın birleştirilip, hızla kaydırılması
çôğdürmek işemek
çôkelik çolık yağsız peynir türü
çomça çemçik kepçe
çoyna 1. çolak, eli olmayan kimse 2. beceriksiz
çömez
çul cıl at, eşek sırtına atılan örtü
çurun büyük kap – Çay bir olur, çurun musun?
çüt cot çift, karasaban
dâğarmen değirmen
dâğnek deynek, uzunca sopa
dâğsiz yerli yersiz davranan, densiz
dahra ot, yonca gibi şeyleri doğramakta kullanılan kesici alet
dalap cinsel istek duyan
daldaşşax çırılçıplak
daldingil çırılçıplak, yapayalnız
dangalax yersiz, olur olmaz konuşan kimse
darmıx dar=ağaç
dasdaylax çıplak, çırılçıplak
davar koyun, keçi gibi küçükbaş hayvan
daylax 1. atın veya eşeğin yavrusu, tay, sıpa 2. çıplak
debertmek kabartmak
depe yeli güneybatıdan esen rüzgar
dıllım çabuk alınan, alıngan, küseğen
dırmıx dırmıx toprağı düzeltmekte ya da ot, yonca toplamakta kullanılan gereç, tırmık
dıvrax dıvrax 1. kibar, küçük, derli toplu 2. çevik
dıxız fazla sıkı, sıkıca doldurulmuş
dibek büzükçe havan
diğdirmek işemek
diğelmek dinelmek, ayakta durmak
dinari iskambilde karo
dirgen ot, yonca toplamakta kullanılan demir gereç
dombalax takla
dombalax aşmax takla atmak
dumast bir süt ürünü
düve inek olacak genç sığır
ekir eritilen tereyağının altında kalan tortu
ekrut miskin, tembel
elefte orospu anlamında küfür
ellâğam herhalde
emenmek gıpta etmek, yerinmek
en kime ait olduğu bilinsin diye hayvanların kulağına kesilerek yapılan iz, belirti
enek iz yapmak amacıyla ağaca yapılan kertik
essah gerçek, gerçekten
essik tam dolu olmayan (kaplar için kullanılır)
evlek tarlada sürülmek üzere pullukla iz yapılarak ayrılan bölüm
evmek acele etmek
fadısız ciddi olmayan, cıvık
fehâmsiz dikkatsiz, algılama güçlüğü olan, fehimsiz
ferfana bayram günlerinde evlerden toplanan yiyeceklerle yapılan şölen
ferik ferık tavuk olacak büyük civciv
fıs çıkmak boşa çıkmak, verilen sözün yerine gelmemesi
fışkı at ve eşek gibi hayvanların dışkısı
filteke kilitli iğne
firez fıraz tarlanın ekin biçilip toplandıktan sonraki hali
firik tam olmamış buğdayın ateşe tutularak pişirilmiş hali
fortacı palavracı
gağartmax kaldıraç düzeneğinde olduğu gibi bir şeyi güç kullanarak hareket ettirmek
galax tezek yığını
galıç galuç orak
galındır xalundur hayvanın ilk sütünden yapılan bir süt ürünü
gamga ağaçların kabuğu
gangal içinin ışkını yenebilen bir dikenli bitki
garnaz başkasını çekemeyen
garôğ siyahi, daha çok köpeklere isim olarak verilir
gasdilek bilerek, kasden
gaspendek bilerek, kasden
gavara çekmek yellenmek
gavut kavurganın havanda dövülerek un haline getirilmi? hali
gax taş oyuğu (İçinde yağmur suyu birikir)
gaygana omlet
gayım gayim sağlam
gaylolmax razı olmak, birinin isteğini kabul etmek
gazayağı kamışı yenen dikenli bir bitki
geçgere çeşitli eşya taşımak için kullanılan ve iki kişi tarafından ağaçlarından tutularak taşınan gereç
gedik tepe, ufuk
gekko keko arkadaş
gelloğ gıllor zünepe oyunundaki yuvarlak taş
gelt ince kilim
get çentik
gever sulama arkından evleğe veya maşalaya açılan yol
gıdık gırtlağın ön kısmı
gıldık koyun, keçi gibi hayvanların dışkısı
gıpçıx 1. küçük çöp parçası 2. küçük makas
gırnap kendir ipi, sicim
gısmıx cimri
gıvış koyun, keçi gibi hayvanların dışkısı
gıvıxtırmax özellikle hayvanları içeri sokmak için korkutarak biraraya getirmek
gıyıx çuvaldız
gızan çiftleşmeye hazır dişi köpek
gidik gıdık oğlak
gobelek mantar
gocek gocek yeni bitmis, yeşil ekin
goğ 1. birinin arkasından (gaybetinden) konuşulan söz 2. mavi
goğcu dedikoducu
golcax giysilerin bilekten dirseğe kadar olan bölümünü korumak için kullanılan kumaştan bir üstlük
gôllik gollık küçük, ufak tefek
gôn deri, ten
goroğ gor=kurt insana yakın olmayan
goyax tepelerin arasında engin, çukur yer
gullep zerza geçtikten sonra asma kilidin takıldığı toka
gulp sap
gunnamax mundar (tek tırnaklı) hayvanların doğurması
gûrk kuluçka, kuluçkaya yatan kanatlı hayvan
gurna qurna 1. çeşmede suyun aktığı yer 2. yere açılan oyuk
gûrneş olmax koyunların güneşten korunmak için birbirlerine sokulmaları
gurum gurum baca veya soba borularında katılaşmış is
guşxana (xuşxana) büyük tencere, kazan
guz kuzey
hacat alet edevat
hâğbe heybe
hamıt atların boynuna geçirilen koşum takımı
harıx ark
haşarı haşari kural dinlemez
havan kavurga, haşhaş, çedene gibi yiyecekleri ezmede kullanılan gereç
havşalamax önünü kesmek
havşu havşa avlu
havxurmax havlamak
hayıf öç, intikam
hayıf almak öç almak, intikam almak
hayma damdaki ot, yoca yığını
hazeren bin binlerce
helik duvar taşlarının arasını doldurmak için konan küçük taşlar
herk nadas
herle un çorbası
hestana birdir bir oyunu
hetize tereyağı, un ve şekerden yapılan katıca bir tatlı
hevrümede çarçabuk, tezelden
hezan hezen damlara atılan uzun kereste
höbere düşünmeden hareket eden, beceriksiz
hörp bir kaptan sesli şekilde alınan yudum
huğ hux tarlalardaki taş yığını
iğım kilim, halı dokumak üzere kurulan düzenek, dokuma tezgahı
iğmax dokuma düzeneğini kurmak
ilâğan leğen
ilme ilme tarlalarda toprak altındaki taş
imremek yakınlık göstermek
istikan bardak
işlik ince yakalı gömlek
karmaç iri çekilmiş tahıla (zavar) su katılarak hazırlanan hayvan yemi
keççik bir tür baş bağlama
keçe çobanların soğuk kış günlerinde kullandıkları kalın keçeden yapılmış palto
kefiye başa bağlanan bir tür başörtü
kekil kakül
kele yahu (Kadınlar söyler)
kelik naylon terlik, sandalet
kemçik sivri, çarpık burun
kemk dokuma tezgahının ana ağaçları
kepenek 1. kelbek 2. yğmurdan korunmak için çuvalın kendi içinde katlanmış şekli
kerme ağılın tabanında biriken ve sonra kalıplar halinde yakacak olarak kullanılan koyun dışkısı
kerpiç duvar örmede kullanılan pişirilmemiş topraktan yapılan tuğla
kertik kertık çentik
kertmek çentik açmak
keş kurutulmuş ayran
keven
kevgür kefgır metal süzgeç, kevgir
keyveni kebani yemek pişiren
kıraç kıraç susuz arazi
kirkit halı, kilim daokumakta kullanılan dişli alet
kişiflemek gizlice gözetlemek
kişkirt kilim dokumada kullanılan üç dört dişli, uzunca gereç
kolan atın eyerini tutturmak için attın karnının altından geçirilerek sıkıştırılan kayış
kôlük kolık boynuzsuz öküz
kôp 1. kağnının bir parçası 2. bu tahta parçası ile kurulan bir salıncak oyunu
kôrmen bir ot
kôsnü köstebek
kôstağe köstebeğin dürtüp yığdığı toprak yığını,kösteğe
kôsüre tırpan gibi kesici aletleri keskinleştirmede kullanılan bir taş
kôtek dayak, sopa
kôtelemek bir şeyi kızarak atmak, fırlatmak
kôynek fanila yerine giyilen beyaz pamuklu bezden yakasız giysi
kôzber karasabanı boyunduruğa tutturan ağaç parçası
kûcü dokuma tezgahında ipleri tutan uzun ağaç
kûde köpeği kovmak için söylenen bir ünlem
kûlek 15 litre büyüklükte tahıl ölçü birimi
kûllük sobadan çıkan tezek küllerinin yığın halinde biriktirildiği yer
kulunç qulunç sırt
kûrtük kurtık sıkışmış kar kütlesi
kûrük kurık eşeğin yavrusu, sıpa
kûrün kurın içinde hayvanlara yem veya su verilen uzunca tekne
kutnu çeşitli renk ve desenlerle süslenmiş, genellikle zubun dikmede kullanılan atlas kumaş
lâğen legan teştten küçük, siniden derin yayvan kap
lallıx peltek
loğ loğx yumuşak toprağı (toprak damı) sıkıştırmak için kullanılan taş silindir
lor bir peynir türü
masura üzerine ip sarılan küçük ağaç parçası
maşala bostanda sebzelerin ekildiği küçük bölümlerden her biri
mecek mesezin arkasına takılan ve karasabanın toprağını kazımaya yarayan metal
meçidôğn köyün orta yerinde bulunan buluşma yeri
meret merat sıkıntı veren, hoşlanılmayan şeyler veya kimseler için kullanılan sövgü sözü
mertek toprak damlara atılan uzun ağaç
mesez öküz, manda gibi koşum hayvanlarını yonlendirmeye yarayan uzun sopa
meymenetsiz uğursuz, hayır gelmez
mıraz murat, erek
mırıx sulu çamur
mısmıl düzgün, dürüst, mundar olmayan
mıtırıp cimri
mıx mıx metal çivi
mucux küçük, kapalıca göz
mundar kanı akmadan (islami kurallara göre kesilmeden) ölen hayvan
musur ahırlarda büyükba? hayvanların yemlerini yedikleri duvarlara biti?ik durumda yapılmı? uzun ve çukur yemlik
muzurnaz yaramaz
natemeli aksi, yaramaz kişi
nefseniyetli gururlu, onurlu
nodul mesezin ucuna, hayvanlara dürtmek üzere takılan sivri çivi
oğrun gizli, gizliden, farkettirmeden
omaç kızartılmış tereyağının içine doğranmış yufka katılarak yapılan yemek
oxlağaç oklava
öküz götü meyvası yenen bir tür ot
öllük bebeklerin altının sıcak ve kuru kalması için kundağın içine konan taneli toprak
örk hayvanların kaçmaması için bağlandığı ip
örklemek hayvanları otlayacağı bir iple bağlamak
örselemek yıpratmak, ezmek, hırpalamak
ötürük ishal
öyün yemek
özeme yoğurttan yapılan, ayrandan koyuca bir içecek (Ekmeğe katıklık olarak kaşıkla da yenir.)
partal yalan, palavra
paxıl malını başkasına vermemek için saklayan
pestukan kışın çorba yapmak üzere yoğurt veya ayranın süzülüp kurutulmuş hali
peşgır havlu
pırçalıx kayalık yerlerde yetişen, turpa benzer bir bitki
pırnat pırnat xorumdan küçük, iki elin arasına sığacak kadar ekin parçası
pırtı pırtı manifatura, kumaş
pırtık pırtık küçük
pırtmak bir şeyin bulunduğu yerden sıyrılıp firlaması
pıtırax dikenli tohumları olan bir bitki
pirçekli havuç
pissik kedi
potux kahverengi, devetüyü rengi
puxağı puxağı atın kaçmaması için ayağına bağlanan zincir
puxarı puxari davlumbaz
püsgûğüt bisküvi
reşim raşem çece vurulan damga
sâğartmek koşmak, koşarcasına hızlı yürümek
salaxana orospu anlamında küfür
sambağ zelbenin ucuna bağlanan ip
sarat serat gözleri büyükçe kalbur
sası tadı bozulmuş olan
sax uyanık
sehen genellikle bakırdan yapılmış metal tabak
sındı makas
sıvışmak gizlice ortadan kaybolmak
siğecen ince hesaplı, saman altında su yürüten
sikke hayvanların otlamak üzere bağlandığı yere çakılan sivri demir
sinayağı sofra sinilerinin altına konan, işi bitince de katlanıp kaldırılabilen sehpa
sinsin düğünlerde erkekler tarafından oynanan bir oyun
sirken yemekte kullanılan ispanağa benzer bir tür ot
soğukkuyu lastik ayakkabı
soxax evin giriş kısmı, hol
soxu içinde tokmakla tahıl ezilen oyuk taş
soxum lokma
soyxa bir şeyi lanetlercesine söylenen bir ilenme sözü
sufra sofra
sûğük sıvık damın uç kısımları
sümsük pısırık
sürsülük alıca benzer bir tür yaban meyvesi
şakül çekul örülen duvarın dikliğini ayarlamak için kullanılan ucuna ip bağlanmış koni biçiminde araç
şaplax şappık 1. alkış  2. tokat
şarmıta orospu anlamında küfür
şebeş bir tür gem
şelek yük, sırtta taşınan ot, keven vs. yığını
şıxırdax çok sayıda, bol; Ağaçta meyva şıxırdax gibi.
şibik çapak, gözde biriken tortu
şikilsiz çirkin
şişek koyun olmaya aday toklu
şoğra şore çorba
şor şor dedikodu
şörük ağızdan sızıntı halinde akan tükürük
talaz toz fırtınası
tandır tennur içinde ateş yakılarak ekmek pişirilen çukur
tandırın badı tandır duvarının iç kısmı
tangoğ tanko kısa (Örn. etekler için)
tapan tapan toprağı düzlemeye yarayan gereç
tas su, süt vs. içmek için kullanılan derin kap
tavatır güzel, iyi
tavlanmax şimanlamak, kilo almak
tavlu şişman, etli butlu
taxa taxa duvarda bulunan ve içine eşya konan oyuk
taxalax içli köftenin tereyağı ile doldurulmuşu
taxtabeç odalarda içinde eşya saklanan gömme dolap
taxyonuz taxyonuz
tebağat huy
teberik birine anı olarak verile hediye, kutsal hediye
tee kadınlar tarafından kullanılan bir nida sözü
teh düşmek bir şeyin istendik biçimde yürümesi için dikkat etmek
teltik peltek
temek samanlığa saman doldurmak için duvara açılmış genişçe delik
temli tarlalarda, toprak altında yetişen bir bitki
teşt içinde örn. çamaşır yıkanan yayvan kap
tığ tıx harmanın sürülerek yığılmış hali
tıpsıtmak korkup çekilmek
tırsmax korkmak, çekinmek
tike kuşbaşı kesilerek güneşte kurutulmuş et
tomuzlan mayıs böceği
toxaç çamaşır yıkamakta kullanılan kalın yassı tahta parçası
toxlu bir yaşında kuzu
toxmax toğmax tokmak
toxurdamax kaynamak
toyga toğxa kurutulmuş ayran (keş) ezilerek yapılan çorba
tölsüz kontrolsüz haraket eden, beceriksiz, bkz. höbere
tulux çobanların azıklarını koydukları deri torba
tuman genellikle beyaz pamuklu bezden dikilmiş uzunca kilot
turfanda turfanda
tusmak kafasını içine çekmek, geri çekilmek, pısırıklaşmak
tülek tülek kurnaz
ûğsüllenmek işi yavaştan almak
üleş leş, kadavra
vargel bir dokuma tezgahı parçası
vış bir hayret ve üzülme sözü
xalik xêlik duvar örülürken dış tarafe gelen taşlaın arasını doldurmak için aralarına konan küçük taşlar
xap a xap xap a xap 1. ansızın 2. tamıtamına
xapır xopan dişsiz
xaranı büyük kazan
xarer xarar büyük kıl çuval
xasır xasır hasır
xaşetmek yormak
xaşını çıxarmax iyice yormak
xaxıx
xımbıl xımbıl beceriksiz, tembel, hareketsiz
xınçirikli asık suratlı, içten hesaplı olan
xındik sümük
xınkirmek sümkürmek
xışırtı çıtırtı
xorum xorum desteden küçük ekin yığını
xoza kefiyenin düğümü
xurç xurç kilim gibi dokunmuş heybe
yaba harman savurmada veya saman doldurmada kullanılan çatal uclu ağaçtan yapılmış alet
yağalax hafif açık, kapıyı yağalax bırakmak: kapıyı hafif aralı bırakmak
yağalmax yanılmak
yal köpek yemi
yalax içine yağmur suyu dolmuş taş oyukları
yaşar bir yaşında dana
yavuncumax imrenmek, yardım ummak
yeğni hafif
yelpik yelpug (=fırtına) çevik, hızlı koşan
yılbırt hızlı koşan
yörep yokuş
yumuş buyurmax birinden bir iş yapmasını istemek
yumuş dutmax kenisinden istenen, buyrulan işi yerine getirmek
yunnax tahıl yıkanan su yatağı
zavar zewar hayvanlara yedirilmek üzere iri çekilmiş tahıl
zelbe öküzlerin boyunduruktan kaçmaması için boyunlarının iki yanına geçen ağaç veya demir çubuk
zerza zerze kapıları kilitlemeye yarayan kalın zincir
zığarmax bir şey zoruna gelince vazgeçmek bk. zıllımax
zıllımax oyunbozanlık yapmak, zorlukla karşılaşınca vazgeçmek bk. zığarmax
zıxmın topraktan çiğdam vs. çıkarmak için kullanılan ucunda sivri bir metal bulunan sopa
zibil çör çöp, toz yığını
zil filiz
zilif yanaklardan aşağıya sarkan saç
zillenmek filizlenmek, filiz vermek
zubun genellikle kutnu, kadife gibi değerli kumaşlardan yapılan ve üç parçadan oluşan etek
zumzux yumruk
zünepe yuvarlak, küçük bir taşı yassı taşlar vasıtasıyla hareket ettirerek oynanan bir oyun

 

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir